Tekst Marijke Bovens
Foto Arenda Oomen
Wordt het tijd voor een minister van Ruimte? Die vraag wierp het College van Rijksadviseurs op tijdens de live talkshow waarmee de Panorama4daagse op 24 september werd afgesloten. Vandaag publiceren ze hun antwoord op deze vraag met de publicatie van een advies. “Om de grote opgaven waar Nederland voor staat in goede banen te leiden is er een nieuwe bewindspersoon nodig met een eigen mandaat en budget,” schrijft het College van Rijksadviseurs in het advies ‘Een Minister van Ruimte’
Het Rijk presenteerde dit najaar de Nationale Omgevingsvisie, waarin het de ambitie toont om de grote opgaven waar Nederland voor staat in samenhang aan te pakken. Als deze integraal worden aangepakt, met oog voor de lange termijn, kan Nederland mooier en rijker uit deze operatie tevoorschijn komen. Dit vergt een actieve en voortvarende regie van het Rijk. Maar het Rijk is daar nu onvoldoende goed voor toegerust. Het opereert sectoraal en heeft te weinig kennis in huis, schrijven de Rijksadviseurs Berno Strootman, Daan Zandbelt en Rijksbouwmeester Floris Alkemade in het advies aan het Rijk.
Verbindend departement
Het college pleit voor een volwaardig ministerie van Ruimte, dat als verbindend departement strategie aan uitvoeringskracht koppelt in nauwe samenwerking met andere beleidsdepartementen en de uitvoeringsorganisaties. Een zorgvuldige omgang met de schaarse ruimte in Nederland vraagt om een minister met een krachtige positie ten opzichte van de sectorale departementen, om integraliteit desnoods te kunnen afdwingen, aldus de adviseurs.
"Integratie is ook noodzakelijk om synergie te bewerkstelligen, om efficiënt om te gaan met de ruimte en om kosten te besparen.”
Meer regie betekent volgens de Rijksadviseurs dat het Rijk in samenhang met andere overheden weer nadrukkelijker aan tafel zit, met een integrale, ruimtelijke langetermijnvisie op Nederland. Meer regie betekent ook meer samenhang in rijksbeleid, met het ministerie van Ruimte als de spin in het web van de Rijksoverheid.
Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving Daan Zandbelt: “De vakministers waken over deelbelangen, maar de grote doelen vervat in het Parijse Klimaatakkoord, de Natura2000-afspraken of de Sustainable Development Goals worden niet gehaald met deze sectorale aanpak. Integratie is ook noodzakelijk om synergie te bewerkstelligen, om efficiënt om te gaan met de ruimte en om kosten te besparen.”
“Daarnaast vind ik dat economisch gewin, puur de financiële prikkel, nooit de enige motivatie mag zijn voor een project.”
Mulidisciplinaire teams
Het College benadrukt dat het Rijk weer veel meer kennis en kunde naar binnen moet halen. Om het ministerie van Ruimte adequaat te laten opereren, zijn multidisciplinaire teams nodig. De Rijksadviseurs denken hierbij aan stedenbouwkundigen, (landschaps)architecten en planologen, maar ook aan economen, verkeerskundigen, ecologen, woningmarktdeskundigen, energiespecialisten, klimaatexperts, maar ook andere relevante experts als bijvoorbeeld sociologen, filosofen, bestuurskundigen, financieel specialisten, cultuurhistorici, juristen.
Berno Strootman, Rijksadviseur voor de fysieke leefomgeving: “Deze werkwijze vraagt om mensen met een brede blik, die met een ruimtelijke bril naar maatschappelijke vraagstukken kijken en meer dan één goede oplossing voor een opgave zien’.
Om het ministerie te voeden en te prikkelen stellen de Rijksadviseurs ook voor een planbureau in te richten dat vanuit ontwerp- en verbeeldingskracht concrete beleidsadviezen geeft. Dit toekomstverkennende en ontwerpende onderzoek wordt al wel door het PBL verricht, maar zij zouden hier meer capaciteit en aandacht voor moeten krijgen dan op dit moment het geval is. Zo kan het ontwerp‐ en verbeeldingskracht op een eigentijdse manier inzetten om tot concrete beleidsadviezen te komen.
